Soyadı Tartışması Bitmedi; Ertelendi

Meclisin fiilen açıldığı 3 Ekim 2023 günü de 81 ilden EŞİK gönüllüleri olarak TBMM’ye gitmiş; “eşitlik ve özgürlükten vazgeçmedik, vazgeçmeyeceğiz” demiş ve “yasalara dokunma, uygula” çağrısı yapmıştık. Aynı gün tüm muhalefet partilerinden kadın vekiller TBMM’de Adalet Bakanı’nın bu sözlerini eleştirmiş ve kadınların kazanılmış haklarına hep birlikte sahip çıkacağımızın altını çizmişti. (**)

Adalet Bakanı ve İçişleri Bakanı’na açık çağrı yapıyoruz

Medeni Yasa başta olmak üzere kadınların kazanılmış haklarına dokunmayın. CEDAW, AİHS, Anayasa ve yasalara; AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarına uyun. “Boşanma davaları uzun sürüyor” gerekçesiyle erkekler için “boş ol diyerek boşanabilme” sistemi getirme niyetlerinden vazgeçin.

Kadın haklarını aşındırmak sözkonusu olduğunda durmadan “yargıda iş yükü”nden söz edip, yargıya yeni iş yükleri çıkaracak hukuka aykırı bir soyadı düzenlemesinden vazgeçin. Kadının soyadı konusu, eşlerin soyadı seçme hakkı, kadının çocuğuna soyadını verebilme hakkı ve nüfus kütüklerinde eşitlik hakkı ile birlikte ele alınması gereken bütünsel bir konudur.

Kadınların doğumla kazandıkları soyadlarını evlilik nedeniyle tek başlarına kullanamamaları eşitliğe aykırıdır; cinsiyete dayalı ayrımcılıktır. Anayasa madde 153 gereğince AYM’nin iptal kararı kişileri ve TBMM dahil tüm kurumları bağlar. Yasa maddesinin iptali kararı yalnızca bireysel etki doğurmaz; herkes için ve yasama organı için tartışmasız, kesin ve mutlak biçimde bağlayıcıdır. Buna rağmen eski maddeyi getirmekte ısrar etmek ısrarla anayasayı yok saymak demektir.

AYM’nin iptal kararı 28 Ocak 2024’te yürürlüğe girdiği halde, hala gerek nüfus müdürlüklerine başvuran evli kadınlara ve gerekse de yeni evleneceklere, istedikleri takdirde kendi soyadları ile hayatlarına devam etmeleri hakkı halen verilmemektedir.

İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü yapılan bir başvuruya “yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği’nin 24. Maddesine göre işlem yapılmaya devam edilmesi” gerektiği cevabı vermiştir.

Anayasa’nın 124. Maddesine göre yasalara aykırı yönetmelik olamaz. Anayasaya aykırı yönetmelik hiç olamaz. Dayanak yasası iptal edilmiş bir yönetmelik uygulanamaz. Yasa yoksa, yönetmeliği de yoktur.

İçişleri Bakanlığı bu hukuksuz dayatmaya derhal son vermeli; AYM’nin iptal kararı doğrultusunda işlem yapmalıdır. İsteyen evli kadınlara ve yeni evlenen kadınlara sadece önceki soyadları ile yaşama hakkı vermelidir. Bunun için, uygulamayı düzenlemek üzere, anayasaya ve uluslararası sözleşmelere uygun basit bir genelge ile nüfus müdürlüklerinin nasıl işlem yapacağı belirlenebilir. İlle de yeni bir yasa çıkartılması beklenmemelidir. Kimi ülkelerde (örneğin Büyük Britanya’da) özel bir soyadı yasası yoktur. Yasal bir sınırlama yoksa, kural özgürlüktür denildi .